Auteur: Marijke Uithol
Kinder- en jeugdpsycholoog met expertise in angst, trauma en rouw (www.ppmu.nl)
Op 13 december 2022 werd ik geïnterviewd door RTL editie NL over een artikel van het AD.nl. Het artikel ging over de online schandpaal, het AD kopte met:
Het interview duurde ongeveer 10 minuten waarin ik een podium voelde om mensen te prikkelen anders tegen het gedrag aan te kijken. Dit kon helaas niet in zijn geheel uitgezonden worden. Mocht je toch nieuwsgierig zijn naar mijn boodschap, lees dan vooral verder.
–> Bekijk het fragment van RTL Editie NL hier
De reacties onder het artikel liegen er niet om:
- …Ik vind het prima dat het zichtbaar wordt gemaakt. Hopelijk zien de familie/vrienden/ouders van de daders dan ook wat het gedrag van hun lieverdjes is…
- …Goed in beeld zetten dan gaan ouders misschien ook weer wat meer opvoeden…
- …heel goed! de verloedering in dit land loopt de spuigaten uit. alles mag maar en straffen: ho maar. nee hoor zet ze maar te kijk, net als vroeger aan de schandpaal. met naam en toenaam…
Je merkt om je heen een tendens van harder willen straffen en harder willen optreden. Gedrag wat schade toebrengt aan anderen of materiaal, moet inderdaad worden gestopt en misschien wel bestraft (hierover zijn de meningen duidelijk verdeeld). Maar de vraag is: beoog je op die manier écht het gewenste resultaat? Ervan uitgaande dat het gewenste resultaat is dat er minder van dit soort gedragingen bij jongeren voorkomen?
Laat ik voorop stellen dat ik het eens ben dat dit gedrag niet past binnen onze maatschappij: ik doe ook veel voor chocola maar voor 10.000 euro schade toebrengen aan een snoepautomaat omdat je zin hebt in een Twix, is zelfs in mijn ogen ietwat overdreven.
Maar daarvoor publiekelijk aan een online schandpaal nagelen? Als je daar de discussie over wil voeren, is het zinvol -zoals in iedere discussie- om met meerdere factoren en kanttekeningen rekening te houden. In deze blog licht ik er een aantal voor je uit.
Maar eerst:
Waarom zou de politie voor deze interventie gekozen hebben?
Ik heb de politie niet gesproken, dus ik doe een gok:
1. Verbeteren van gedrag van de jongens zelf.
Door iemand publiekelijk te kijk te zetten, wek je schaamtegevoelens op. Schaamte is vervelend om te ervaren. En we hebben de neiging om nare gevoelens te vermijden. Dus, door schaamtegevoelens op te wekken, wordt getracht dat deze jongens dit niet meer gaan doen.
Tot zover best logisch.
Alleen…
Werkt het niet altijd zo. Weleens stevig doorgehaald en geroepen ‘ik drink nooit meer’? Typisch voorbeeld van hoe conditionering niet zo eenvoudig is als het lijkt.
Eigenlijk probeer je met insteken op vernedering, sociale afwijzing en schaamte via macht en angst het gedrag af te dwingen. Net zoals de ‘als… dan…’ dreiging van ouders naar hun kinderen. Je probeert het gedrag te beïnvloeden op basis van extrinsieke motivatie, terwijl gedragsverandering het beste lukt, als er wordt ingestoken op motivatie van binnenuit: intrinsieke motivatie.
Je kunt je dus afvragen: is dan dít middel – de online schandpaal – de beste manier om gedragsverandering bij deze jongens te bewerkstelligen.
2. Voorkomen dat andere jongeren dezelfde fouten maken.
Een ander effect wat de politie mogelijk probeert te behalen is andere jongeren bang maken, waarschuwen, zodat zij niet soortgelijke fouten gaan maken. Deze manier van straffen deden we vroeger al: aan de schandpaal hangen zodat we allemaal wisten ‘dat moeten we niet doen, anders eindigen we zo’.
Misschien wel effectief, maar weegt deze interventie op tegen de gevolgen?
Wat zijn de gevolgen van een online schandpaal?
Wat zijn die effecten? Op langere termijn en op korte termijn?
Enkele gevolgen opgesomd:
- Zoals eerder genoemd: gevoelens van schaamte. Schaamte valt onder angst. Angst voor sociale afwijzing. Die kunnen worden verbloemd en overgecompenseerd door zichzelf juist nog groter te maken en uit te stralen ‘mij krijgen ze niet klein’. De jongens zullen zich ‘stoer’ gedragen naar hun leeftijdsgenoten en juist uitgedaagd worden om soortgelijk gedrag nog meer te doen, enkel meer op hun hoede zodat ze dit keer niet gepakt worden.
- Of…de schaamtegevoelens maken hen juist wél klein. Ze raken zo beschaamd en in zichzelf gekeerd, zijn bijvoorbeeld bang om naar buiten te gaan, missen school, denken negatief over zichzelf tot suïcidale gedachten aan toe.
- Voor het gezin: hoe worden de jongens opgevangen in het gezin. Heerst daar de cultuur ‘van je fouten kun je leren’? Of speelt eer een grote rol en is er sprake van boosheid en agressie naar de kinderen?
- Er is een kans dat de ouders van deze jongens ook beschaamd raken; ze worden bijvoorbeeld aangesproken in de supermarkt, veroordeeld op hun ‘slechte opvoeding’, door de familie met de nek aangekeken, buitengesloten door vrienden, etc.
- In de klas; er is een kans dat leraren en medeleerlingen deze kinderen anders benaderen. Bijvoorbeeld als in ‘hij zal het wel weer gedaan hebben’ als er iets aan de hand is.
- En lange termijn gevolgen zijn er ook, denk aan als deze jongens later bij een sollicitatiegesprek zitten en bang zijn om ontmaskerd te worden.
Het incident van vandaag heeft grote gevolgen voor later
‘Hadden ze maar beter over na moeten denken.’
Natuurlijk hadden ze daar beter over na moeten denken, voordat ze dat ding opbliezen. Maar, oei, grote denkfout hier…
Daarmee ga je ervan uit dat deze jongens dit konden.
Een kind dat het gewenste gedrag niet laat zien, heeft het nog niet geleerd.
Maar het feit dat ze dat niet gedaan hebben, wil alleen maar zeggen dat WIJ als grote mensen hen nog niet voldoende geleerd hebben en mogelijk onvoldoende ondersteund. En dat ze daarbij nog onvoldoende kunnen terugvallen op een goed ontwikkeld brein dat wel in staat is om goede keuzes te maken, is ook zuur toch?
Jongeren hebben hulp nodig van ons als volwassenen, om te leren wat wel en niet kan.
Wat hebben ze eigenlijk veel te leren!
Leren…
- Je gedrag te remmen (inhibitie); te stoppen met wat je aan het doen bent.
- Groepsdruk te verdragen; nee zeggen als je leeftijdsgenoten het wel doen.
- Opkomen voor jezelf.
- Je acties overzien, je ‘puberbrein’ is nog lang niet zo ontwikkeld dat het hiertoe in staat is.
- Je eigen gedrag evalueren, heb ik dit nou wel of niet handig gedaan. Wat kan ik de volgende keer anders doen?
- Je emoties reguleren.
- Dealen met je dopamine-systeem, dat schreeuwt om korte termijn beloningen. ‘Ik wil het en ik wil het nu!’
Geen online schandpaal dan? Geen straf? Wat dan wel?
Wij – met ‘wij’ in de breedste betekenis van het woord – zijn daar verantwoordelijk voor. Het is onze taak, als ouders of primaire opvoeders, als leerkrachten, als jeugdprofessional, als opa en oma, als broer/zus, als …. (vul in)…. om hierbij te helpen.
Dat begint bij begrip. Het snappen: waarom doet iemand wat hij doet?
Straffen is een manier om het huidige gedrag te stoppen, maar helpt niet bij het aanleren van nieuw gedrag
Wil je nieuw gedrag aanleren bij jongeren? Dan is het essentieel dat wij ons verplaatsen in hun wereld; we gaan voor duurzame gedragsverandering van binnenuit!
De vier stoelpoten van de Butskees-methode
De basishouding van de Butskees-methode helpt je daarbij. Deze basishouding wordt als een stoel-metafoor uitgelegd.
Deze stoelpoten zou je kunnen zien als de algemene richtlijn voor het inzetten van deze methode. De zinnen kun je als een mantra in je hoofd afspelen als je je in een lastige situatie bevindt. Je kunt deze uitgangspunten zien als een houding die je aanneemt, omdat je weet dat jij de ander niet kunt veranderen, alleen jezelf. Jij, die hier iets ánders kan doen dan het gebruikelijke.
Stel je eens een stoel voor met vier poten. Op die stoel zit je lekker als de vier poten van gelijke lengte zijn. Als er één poot ontbreekt of de poten van verschillende lengte zijn, wordt het balanceren.
Zo kun je ook de volgende vier uitgangspunten van de methode lezen: als de vier poten van een stoel. Ze zijn allemaal even belangrijk. Is een poot iets korter? Geen probleem, dat kan wel gecompenseerd worden door de andere poten. Twee stoelpoten die verschillen in lengte? Iets meer uitdaging. Maar zijn er drie of vier poten van verschillende lengte, dan wordt het lastig om ontspannen op de stoel te blijven zitten.
Poot 1: beschikbaarheid en aanwezigheid als randvoorwaarde
Poot 2: de ander heeft altijd gelijk
Poot 3: mentaliseren kun je leren
Poot 4: verdragen is pijnlijk
Heb geduld. Dit is geen korte termijn oplossing
Dat er direct een sanctie (straf) nodig is als er ongewenst gedrag plaats vindt; misschien vind je dat nodig. Ik hoop dat je door het lezen van deze blog wellicht ook door middel van reflecties, actief luisteren, mentaliseren en ambivalentie onderzoeken tot duurzame gedragsverandering kan komen.
Zijn deze termijn jou nog onbekend? In het Butskees-Basisboek lees je hier uitgebreid over!
Over de auteur/ontwikkelaar van de Butskees-methode®
Marijke is kinder- en jeugdpsycholoog NIP, EMDR-therapeut Europe Practitioner en zet zich in om anders te gaan kijken naar kinderen. Vanuit haar eigen praktijk (www.ppmu.nl) biedt zij met haar team specialistische zorg op het gebied van trauma, angst en rouw. Zij is sinds 2008 werkzaam in de jeugdzorg/GGZ en heeft kennis van uiteenlopende opvoedproblematiek en methodieken, die zij voor je heeft verwerkt in de Butskees-methode®. Zij is expert bij Ouders van Nu en verzorgt webinars en gastcolleges. Ook deed Marijke mee aan de podcast van Omdenken, waarin zij vertelde over haar werk in de jeugdzorg. Ook stond zij meermaals in de krant met een artikel over ‘EMDR en bevallingstrauma’s’, ‘De Plankees Schoolagenda’ en ‘Praten met kinderen over de oorlog’.
Iedere Kees heeft een gevoel, gedachte, wens en behoefte.
Kom jij erachter welke dat zijn?
